BEŞİK NEDİR?
Bebek Beşik Modeli
Beşik, Türkçe bir kelime olup: Yeni doğan bebekleri yatırmaya ve
sallayarak uyutmaya yarayan,bazen sallanmayan modelide olan; tahta , demir,suntalam,mdf ve bezden yapılmış sallanır bir mekanizma oluşturulmuş sistemdir.
Beşik; küçük karyola.” anlamına gelmektedir. Kelime, Eski Türkçeden beri
yürürlüktedir. Mecazi olarak da: “Bir şeyin doğup geliştiği yer.” manasında
kullanılmaktadır. beşi- (sallamak) fiil kökü ve +k fiilden isim yapma eki ile
yapılmış isimdir. Bulgarcaya besik, Sırpçaya besika biçiminde geçmiştir
Beşik yapan ustaya ve satan kişiye beşikçi denir.
Genel Olarak Beşik:
Beşik ana kucağından sonraki yuvadır. Hayata başlangıçtır. Buradan
başlayan hayat, mezara kadar sürüp gider. O yüzden insan ömrü anlatılırken:
“beşikten mezara kadar” denilir. Çok eskiden beri tanıdığını anlatmak için
“beşiğini sallamak” deyimi kullanılmaktadır.
Beşik kelimsiyle başka deyimler ve birleşik kelimeler de yapılmıştır:
Beşik kertiği: “Daha beşikte iken anası babası tarafından nişanlanmış
kimse”; Beşik kertme: “Daha beşikte iken anası babası tarafından
nişanlama.” Anadolu’da eskiden beşik kertme, iki aile arasındaki bağların ve
dostluğun pekiştirilmesi veya mirasın bölünmemesi için anneler ve babalar
arasındaki sözleşmedir. Beşik kertmeye karar verildiğinde aileler arasında,
imamın da katıldığı, bir tören düzenlenir, dualar okunur, şerbetleri içilir.
Çocuklar büyüyene kadar aileler arasında özel günlerde hediyeleşme
olmaktadır; Beşiklik: “Beşik yapılmaya, beşik yapımında kullanılmaya
uygun”; Beşiklik etmek: “Beşik vazifesini, bir şeyin doğup gelişmesine
yardımcı olmak”; Beşikörtüsü: “İki yana akıntısı olan çatı”; Beşik salıncak:
“Bayram yerinde kullanılan bir tür salıncak”.
Beşiğin biçimi:
Beşik, kâh az kâh çok farklılıklarla dünyanın her bölgesinde
kullanılmaktadır. Asıl amaç çocuğun sallanması, sallanarak rahat yatması ve
rahat uyuması olduğu için yapı bakımından genellikle birbirilerine benzerler. Yapılan malzeme açısından farklılık gösterebilir.Mesala; mdf malzemen lake botalı ,suntalam malzemeden ve mdf lam malzemeden genellikle tercih edilir.
Beşik;dört çekmeceli,iki çekmeceli,asansörlü,büyüyen,sepet beşik ve oyun parkı olarak katagorize edilebilir.Bu sayı arttırılabilir.
Genellikle sallanmayı sağlayan iki kasnak, iki kasnağı birbirine bağlayan (beşik sallama aparatı;plastik kollar içinde rulman sistemi)
kollar ve tekne biçiminde bir yataktan / yatak yerinden oluşmaktadır.
Sallanmayı sağlayan kasnakların yerine bazı yörelerde yarım ay şeklinde
ayaklar kullanılmaktadır. Beşik iki yana sallanır ve bu şekilde bebeğin
uyuması kolaylaşır.
Hemen hemen bütün eski beşiklerde üstte mutlaka ana bir kol
bulunmaktadır.Yeni modellerde teknolojiyle beraber değişim göstermiştir. Otomatik olanlarıda vardır günümüzde;eski beşiklerde üstten gelen kol çocuğu olumsuz dış etkilerden korumak, ışığın rahatsız
etmesini engellemek için bu ana kolun üzerine işlemeli örtü, kilim vb.
örtülür.
Beşiklerde görülen farklılıklar coğrafya ve yaşam biçiminden
kaynaklanmaktadır. Örneğin yörüklerde, çocuklar sırtta taşındığı için, beşik
pek kullanılmaz. Onun yerine hafif, pratik ve basit araçlarla ihtiyaç
karşılanır.
Beşiğin tarihi:
Beşiğin Türklerde çok eski tarihlerden beri kullanıldığı bilinmektedir.
Orta Asya’da yapılan kazılarda M.Ö. I. yüzyıla ait bir Hun gömütünde
bulunan malzemeler arsında beşik de vardır. Bulunan bu beşik günümüzde
Kazak ve Kırgız Türklerinin kullandıkları beşiklere benzemektedir.
Başkurtların kayın ağacından oyma tekne gibi beşikler kullandıkları
bilinmektedir. Türk dünyasının her yöresinde çeşitli tarihlerden kalma
beşiklere rastlanmıştır.
Divanü Lügati’t-Türk’te Beşik kelimesi çocuk beşiği anlamında
geçmektedir. Beşik sallamakla ilgili pek çok fiil kullanılmıştır
Eski Kıpçak
Türkçesinde de beşik kelimesi kullanılmaktadır.
Günümüz Türk lehçe ve şivelerinin tamamında beşik kelimesi ya da
beşik kelimesinin ses değişmesine uğramış biçimleri (bişik, besik, pejik, ...)
karşımıza çıkmaktadır.
Osmanlı Dönemi’nde özellikle sarayda kullanılan beşikler değerli
madenlerden ve ağaçlardan yapılmıştır. Bunlardan en ünlüsü Topkapı
sarayında sergilenen Altın Beşik’tir.
Beşiğin yapılışı:
Beşik; işlemesi kolay ve dayanıklı ağaçlar tercih edilmekle birlikte,
daha çok abanoz, ceviz, servi, kestane, kızılağaç, kayın vb. ağaçlarından yapılmaktadır.
Günümüzde Beşikler;Ahşap sepet beşikler; mdf den cnc makinelerinde işlenerek veya bambu tarzı beşikler olarak üretilirken,normal mobilya beşiklerde mdf ve suntalam malzeme kullanılmaktadır.Bez beşiklerde metal üzeri tekstil giydirme şeklindedir.Oyun parkı beşiklerde ise metal tekstil bütün olarak işlenmektedir.